Adennill, cyfoethogi a dathlu Gwastadeddau Gwent

Home Buttons

Croeso i Wastadeddau Gwent…

…tirlun rhyfeddol wedi’i leoli rhwng bryniau de Cymru a dyfroedd llawn silt Aber Afon Hafren.

Wedi’u hadennill o’r môr gan y Rhufeiniaid, dros y ddwy fil o flynyddoedd diwethaf, mae cenedlaethau o bobl wedi llunio’r Gwastadeddau i greu tirlun nodedig gyda hanes dwfn, cyfoethog ac yn doreithiog o fywyd gwyllt.

Nod Partneriaeth Tirlun Lefelau Byw yw ailgysylltu pobl a chymunedau â Gwastadeddau Gwent a darparu dyfodol cynaliadwy i’r ardal hanesyddol ac unigryw hon.

Archwiliwch ein gwefan i ddarganfod y Lefelau Byw.

Dysgu mwy

Straeon o’r Gwastadeddau

Straeon

Trasiedi Balŵn yn Arddangosfa Caerdydd

Mae'r flwyddyn 2021 yn nodi can mlynedd ar hugain ers marwolaeth drasig Louisa Maud Evans.

Croesi'r Hafren

Mae pobl wedi bod yn croesi Aber Hafren ers miloedd o flynyddoedd. Hyd nes datblygu ffyrdd, rheilffyrdd a chamlesi o safon, yn aml dyma'r ffordd gyflymaf o gludo pobl, anifeiliaid a nwyddau dros gryn bellter.

'Bŵm' yr Aderyn y Bwn

Yn 2019, ar ôl absenoldeb o dros 200 mlynedd, gwelwyd adar y bwn yn bridio ar Wastadeddau Gwent unwaith eto.

Rhewynau, ffosydd a gafaelion

Mae rheolaeth dŵr ar y Gwastadeddau yn dibynnu ar system ddraenio gymhleth sy'n ymestyn am dros 1500km, gyda rhai rhannau tua 2000 o flynyddoedd oed.

Gout Llanbedr Gwynllŵg

Mae gwirfoddolwyr y Gwasanaeth Ymchwil a Thrawsgrifio (RATS) wedi bod yn gweithio'n ddyfal yn datgelu gwybodaeth archif anhygoel am Wastadeddau Gwent. Dyma’r gwirfoddolwr Cath Davis i ddatgelu popeth am nodwedd bwysig ar Wastadeddau Gwynllŵg.

Y tu hwnt i'r morglawdd

Y tu hwnt i'r morglawdd mae anialwch gwlyb o forfeydd heli, fflatiau llaid a llethrau tywod, a dyfroedd anferth yr Aber Afon Hafren, sy’n llwythog o silt.

Y Santes Fair, Alltueryn

Adeiladwyd eglwys fach blwyf y Santes Fair Magdalen yn gynnar yn y 15fed ganrif ar ôl i’r eglwys ym Mhriordy Allteuryn, a oedd hefyd yn gwasanaethu’r plwyf, gael ei dinistrio gan storm yn 1424.

Y Santes Fair, Trefonnen

Mae cysylltiad agos rhwng hanes eglwys y Santes Fair, Trefonnen, a adnabyddir yn lleol fel “Eglwys Gadeiriol y Rhostiroedd”, â'r Priordy Benedictaidd canoloesol cyfagos yn Allteuryn.

Eglwys Sant Thomas Yr Apostol, Y Redwig

Yn ystod ei hanes maith, cysegrwyd eglwys blwyf y Redwig i sawl sant gwahanol; Santes y Forwyn Fair cyn 1875 a chyn hynny Sant Mihangel yr Archangel.

Mapio'r Lefelau

Yn 1830, gorchmynnodd Comisiynwyr Carthffosydd arolwg o Wastadeddau Gwent, i gofnodi ffiniau caeau, ffosydd draenio ac amddiffynfeydd môr.

Cwch Magor Pill

Dros y degawdau diwethaf mae darganfyddiadau archeolegol anhygoel wedi eu canfod yng Ngwastadeddau Gwent wedi.

Cychod Fferm Barland

Yn 1993, gwnaeth archeolegwyr ddarganfyddiad rhyfeddol wrth weithio ar ddatblygiad canolfan storio i archfarchnad ar safle Fferm Barland, ger Magwyr.

Pysgota Rhwydi Gafl: Pysgodfa Eog yr 21ain Ganrif

Cafodd y dull traddodiadol yma o bysgota eogiaid trwy ddefnyddio rhwydi gafl ei gofnodi am y tro cyntaf ar Aber Hafren yn y 1700au, ond bron yn sicr yn bodoli cyn hyn.

Pysgota ‘Putcher’

Mae pysgota ‘putcher’ yn ddull traddodiadol o ddal eog a physgod eraill, sy'n dyddio'n ôl i o leiaf y canoloesoedd, ac efallai cyn hynny.

Rhostiroedd Pengam: O'r Tir i’r Awyr

Ar ddiwedd y 1920au roedd posibiliadau hedfan yn dechrau datblygu, ac roedd Caerdydd yn benderfynol o fod yn rhan o’r ras.

Gwas Neidr Flewog

Ewch am dro ar y Gwastadeddau ddiwedd Ebrill neu ddechrau Mai ac efallai y byddwch yn ddigon ffodus i ddod ar draws un o'n pryfed harddaf, Gwas Neidr Flewog (Brachytron pratense).

Anne Williams – Brinciwr

‘Brinker’ yw hen air unigryw o’r ‘Levels lingo’ am berson sy'n berchen ar dir ar un ochr i ffos, clawdd neu gilfach ac sy'n gyfrifol am y gwaith cynnal a chadw.

Castell Cil-y-Coed

Mae Castell godidog Cil-y-Coed wedi bod yn sefyll a gwarchod y Gwastadeddau ers dros 800 mlynedd.

Y Garreg Ddu

Mae safle picnic Y Garreg Ddu yn cynnig golygfeydd panoramig ysblennydd o Aber Afon Hafren a'r ddwy bont.

Lagwnau Allteuryn

Crëwyd Morlynnoedd Allteuryn yn y 1990au hwyr ac maent yn ffurfio ochr ddwyreiniol Gwarchodfa Natur Genedlaethol Gwlyptiroedd Casnewydd.

Llong Casnewydd

Yn 2002, yn ystod adeiladu Canolfan Gelfyddydau Glan yr Afon Casnewydd ar lan orllewinol Afon Wysg, darganfuwyd gweddillion llong o'r 15fed ganrif.

Darllen y tirlun

Gall mapiau ddatgelu llawer wrthym am hanes ein tirlun, os ydych chi'n deall sut i'w ‘darllen’.

Priordy Allteuryn

Tua 1113, rhoddodd Arglwydd Normanaidd Caerllion, Robert de Chandos, dir yn Allteuryn i Abaty Bec, ger Rouen yn Ffrainc, a fyddai’n sylfaen i Briordy Benedictaidd Santes Mair Magdalen.

Llygod pengrwn y dŵr

Llygoden bengron y dŵr, Arvicola amphibius, yw’r fwyaf o’i rhywogaeth ym Mhrydain yn ogystal â bod yn rhywogaeth gwlyptirol eiconig.

Pont Gludo Casnewydd

Mae Pont Gludo Casnewydd yn rhyfeddol, ac yn un o ddim ond chwech yn y byd o'i fath sy'n dal i weithredu o gyfanswm o ugain a gafwyd eu hadeiladu.

Ffilm fer ar Aber Afon Hafren Trwy’r Oesoedd

Mae’r ffilm fer ‘The Severn Estuary Through Time’ yn dangos sut mae'r Aber, ei fywyd gwyllt a'r bobl oedd yn byw gerllaw, wedi ffurfio’i gilydd dros filoedd o flynyddoedd.

Gwastadeddau Gwent Cynhanesyddol

Dychmygwch sefyll yn agos i’r morglawdd yn Allteuryn 10,000 mlynedd yn ôl. Beth fyddech chi'n ei weld?

Y Llifogydd Mawr, 1607

Ar 30 Ionawr 1607, cafodd morgloddiau y naill ochr i Aber Afon Hafren eu boddi gan ddŵr llifogydd.

Llys Carthffosydd

Yn 1531, pasiodd y brenin Harri VIII y Ddeddf Carthffosydd, gan greu Comisiynwyr a Llysoedd Carthffosydd i oruchwylio'r gwaith o reoli corstiroedd arfordirol, tir amaethyddol cynhyrchiol ond yn dueddol o gael llifogydd.