Mae'n ymddangos bod gwirfoddoli wedi bod yn rhywbeth rydw i bob amser wedi'i wneud hyd yn oed ers yn fachgen. Rwyf wedi bod gyda’r Sgowtiaid ers degawdau mewn rôl oedolyn, ac wedi bod yn aelod o grŵp archeoleg lleol ers ugain mlynedd. Pan wnes I ymddeol, meddylies i am helpu yng Ngwlyptiroedd Casnewydd am un diwrnod yr wythnos. Byddai strwythur rheolaidd i'r wythnos gen i, rhywbeth gwahanol i'w wneud a digon i'w ddysgu...meddyliwch am gael dysgu am yr holl adar, pryfed a phlanhigion. Ac mae yna dirlun diddorol i'w deall. Y dyddiau hyn rwy'n helpu yn y ganolfan ymwelwyr, yn siarad gydag ymwelwyr, arwain teithiau cerdded a helpu y tu ôl i'r llenni i ddatblygu gwybodaeth ein gwirfoddolwyr. Er enghraifft, gofynnir i ni yn aml am Oleudy Dwyrain Wysg...oes gennym ni oleudy, yw e'n in go iawn, yw e'n gweithio, beth yw ei bwrpas? Mae'n lletchwith pan na allwch roi ateb boddhaol felly fe wnes i rywfaint o waith ymchwil ac ysgrifennu ychydig dudalennau am ei hanes. Cyn pen dim, roedd y tîm yn dechrau meddwl y gallwn “wneud hanes” neu fy mod i hyd yn oed yn “arbenigwr”. Ni wrandawodd neb ar fy mhrotestiadau yn crybwyll na wyddwn i fawr ddim am hanes gan mai archeolegydd amatur ydw I. Wedi'r cyfan, ro’n i wedi gwirfoddoli heb roi rhestr gynhwysfawr o'r hyn nad oeddwn wedi ei wneud (neu na fyddwn i'n ei wneud).
Y “prosiect bach” nesaf oedd gosod a chatalogio'r cwpwrdd arddangos newydd yn y ganolfanymwelwyr...fe wnaethom ei lenwi â darganfyddiadau archeolegol lleol a chopïau o offer fflint. Mae'n fan cychwyn da wrth siarad gydag ymwelwyr am sut beth oedd bywyd ar y gwastadeddau ar un adeg. Mae hefyd yn gysylltiad cryf i waith Rhaglen Tirlun y Lefelau Byw. Felly, nawr rydw i wedi bod yn helpu tîm PTLB gyda digwyddiadau (teithiau cerdded Gavin, “Gwastadeddau oddi fry”) a datblygu wy o adnoddau hanes. Feddyliais i fyth y byddwn i'n ysgrifennu pennod ar gyfer hanes gwastadeddau PTLB heb sôn am ddwy (cofiwch pan fydd pob gwirfoddolwr arall yn cymryd cam yn ôl, dylech chi hefyd). Meddyliais y byddai'n braf mynd ar gwpl o gyrsiau am ddim i wella fy archeoleg yn unig. Rwyf wedi treulio dwsinau o oriau yn helpu i ddigideiddio mapiau Llys y Carthffosydd ar ôl dysgu ychydig am Systemau Gwybodaeth Ddaearyddol sydd ar gael ar gyfer y cyhoedd. Cefais brofiad mwdlyd dros ben ar ôl pedwar diwrnod o archeoleg aberol ar fflatiau llaid Llanbedr Gwynllŵg. Ond, o leiaf rwy'n gwybod ychydig mwy i allu siarad gydag ymwelwyr fel y gallant wir werthfawrogi eu hamser ar y Gwastadeddau.
Jeremy White
Am ymholiadau cyffredinol ynglŷn â gwirfoddoli gyda Lefelau Byw, cysylltwch â Beccy Williams, Cydlynydd Gwirfoddoli Lefelau Byw. rwilliams@gwentwildlife.org