Mae Castell godidog Cil-y-Coed wedi bod yn sefyll a gwarchod y Gwastadeddau ers dros 800 mlynedd.
Mae'r olion sydd i’w gweld heddiw yn dyddio o'r 13eg a'r 14eg ganrif, er i'r castell mwnt a beili cynharaf o bridd a phren gael ei adeiladu yn fuan ar ôl i'r Normaniaid oresgyn De Cymru yn yr 11eg ganrif i reoli Afon Nedern, a oedd unwaith yn fordwyol sawl milltir i'r mewndir.
Yn 1221, dechreuodd Humphrey de Bohun, Iarll Henffordd, adeiladu'r castell cerrig. Arhosodd y castell yn nheulu de Bohun am y 150 mlynedd nesaf, gan basio yn y pen draw trwy briodas i Thomas, Dug Caerloyw, mab Edward III. Adeiladodd ef y porthdy enfawr, Tŵr Woodstock a'r Giât Cilddor.
Yn dilyn Rhyfel Cartref Lloegr yn y 1640au, cafodd y castell ei ddifrodi a’i adael yn adfail.
Cafodd y castell ei achub rhag dinistr yn 1855 gan Mr J.R. Cobb, a ailadeiladodd rannau o'r castell fel ei gartref teuluol. Yn 1963 prynwyd y castell gan y Cyngor Dosbarth ac mae bellach ar agor i'r cyhoedd.
Mwy o Wybodaeth
Cliciwch yma am ragor o wybodaeth am Gastell Cil-y-Coed.
Archwiliwch y castell a'r parc gwledig, neu dilynwch daith gylch i Sudbrook, Y Garreg Ddu a Phorthsgiwed.
Mae'r flwyddyn 2021 yn nodi can mlynedd ar hugain ers marwolaeth drasig Louisa Maud Evans.
Mae pobl wedi bod yn croesi Aber Hafren ers miloedd o flynyddoedd. Hyd nes datblygu ffyrdd, rheilffyrdd a chamlesi o safon, yn aml dyma'r ffordd gyflymaf o gludo pobl, anifeiliaid a nwyddau dros gryn bellter.
Yn 2019, ar ôl absenoldeb o dros 200 mlynedd, gwelwyd adar y bwn yn bridio ar Wastadeddau Gwent unwaith eto.
Mae rheolaeth dŵr ar y Gwastadeddau yn dibynnu ar system ddraenio gymhleth sy'n ymestyn am dros 1500km, gyda rhai rhannau tua 2000 o flynyddoedd oed.
Mae gwirfoddolwyr y Gwasanaeth Ymchwil a Thrawsgrifio (RATS) wedi bod yn gweithio'n ddyfal yn datgelu gwybodaeth archif anhygoel am Wastadeddau Gwent. Dyma’r gwirfoddolwr Cath Davis i ddatgelu popeth am nodwedd bwysig ar Wastadeddau Gwynllŵg.
Y tu hwnt i'r morglawdd mae anialwch gwlyb o forfeydd heli, fflatiau llaid a llethrau tywod, a dyfroedd anferth yr Aber Afon Hafren, sy’n llwythog o silt.
Adeiladwyd eglwys fach blwyf y Santes Fair Magdalen yn gynnar yn y 15fed ganrif ar ôl i’r eglwys ym Mhriordy Allteuryn, a oedd hefyd yn gwasanaethu’r plwyf, gael ei dinistrio gan storm yn 1424.
Mae cysylltiad agos rhwng hanes eglwys y Santes Fair, Trefonnen, a adnabyddir yn lleol fel “Eglwys Gadeiriol y Rhostiroedd”, â'r Priordy Benedictaidd canoloesol cyfagos yn Allteuryn.
Yn ystod ei hanes maith, cysegrwyd eglwys blwyf y Redwig i sawl sant gwahanol; Santes y Forwyn Fair cyn 1875 a chyn hynny Sant Mihangel yr Archangel.
Yn 1830, gorchmynnodd Comisiynwyr Carthffosydd arolwg o Wastadeddau Gwent, i gofnodi ffiniau caeau, ffosydd draenio ac amddiffynfeydd môr.