“Yn yr hen ddyddiau fe allech chi weld y gorwel!"

- Howard Keyte (Porton)

Mae bwthyn Howard’s ychydig lathenni o’r morglawdd. “Pan ry’ch chi’n eistedd yma ar lanw uchel ar ddiwrnod garw, mae'r llanw tua 10 troedfedd uwch eich pennau, ond ry’n ni'n ceisio peidio â meddwl am hynny! Ry’ch chi'n dod i arfer ag ef dros y blynyddoedd, mae'n llawer mwy diogel nawr nag yr arferai fod. Fe wnaethon nhw lawer yn y chwedegau i'w wella ond fe allech chi weld y gorwel yn yr hen ddyddiau. Pe byddai llanw uchel da yn dod drosodd ac yn golchi'r banc, byddai'n mynd trwy'r gegin ac yna allan trwy'r drws ffrynt!”

Roedd ei rieni, Charles & Evelyn yn byw drws nesaf yn Tŷ Porton lle cafodd ei fagu. “Daeth fy nhad-cu yma i Porton yn gyntaf yn 1906 ond yna symudodd fy nhad i fyny o Whitson i ofalu amdano. Roedd dad yn saer coed a saer olwynion yn Whitson yn y dyddiau hynny.”

Yn byw mor agos at y morglawdd, bu tair cenhedlaeth Kytes yn gweithio ar y ‘ranks’ pysgota yn Porton a oedd unwaith yn ymestyn allan i'r aber ac yn dal eog gwerthfawr: “Roedd tri ‘rank’ yno, roedd un tua 300 llath i fyny, un arall tua milltir allan yn y sianel, hwnnw oedd Y Garreg Ddu…roedd hwnnw'n waith caled...ac un yn y Redwig. Pan oedd y llanw allan bydden ni’n gwagio'r basgedi ac yn casglu'r eog a'u cario mewn sachau dros ein hysgwyddau. Yna bydden ni’n mynd â nhw i'r bysgodfa yn Allteuryn. Byddai’r pysgod yn cael eu hanfon i farchnad Billingsgate yn Llundain. Ond mae'r cyfan wedi diflannu nawr.”

Bywyd ar y Lefelau