Mae eglwys bentref Trefesgob yn fwy na 600 mlwydd oed. Ac eto mae ei enw llawn - Eglwys Sant Cadwaladr - yn dangos gwreiddiau llawer hŷn.
Cadwaladr ap Cadwallon oedd Brenin Gwynedd o OC 655-682. Ef oedd yr olaf o'r brenhinoedd Cymreig Celtaidd i hawlio teitl Brenin Prydain, yn y cofnod pan oedd Britannia – cyn-dalaith Rufeinig - wedi chwalu i fod yn dywysogaeth gystadleuol a rhyfelgar, y rhan fwyaf ohonynt bellach yn cael eu harwain gan oresgynwyr Sacsonaidd (Saeson) a'u disgynyddion.
Ffenestr wydr lliw o Eglwys Gadeiriol Llandaf, Caerdydd, yn darlunio St Cadwaladr.
Erbyn ei farwolaeth yn 682, yn debygol yn ystod achos o bla, roedd Cadwaladr wedi sefydlu ei enw da fel cefnogwr yr Eglwys Gristnogol gynnar ac yn ddiweddarach cafodd ei Ganoneiddio. Mae eglwys Trefesgob yn un o dair eglwys yng Nghymru sy'n dwyn ei enw.
Ailadeiladwyd yr eglwys bren wreiddiol mewn carreg ar ôl meddiannaeth y Normaniaid. Mae gan yr eglwys a welwn heddiw lawer o nodweddion sy'n nodweddiadol o bensaernïaeth eglwysig o'r 14-15fed ganrif. Mae'r uchafbwyntiau'n cynnwys y tŵr tal 15fed ganrif gyda rhagfur caerog, bedyddfaen wythonglog o ddiwedd yr oesoedd canol, ffenestr o'r 14eg ganrif yn wal y gangell De, a drws y tu fewn o'r 15fed ganrif. Atgyweiriwyd yr eglwys ar raddfa fawr yn 1760, wedi i ran o’r twr gwympo, ac eto yn 1887, pan ychwanegwyd y cyntedd.
Mae unig gloch yr eglwys yn dyddio o 1663 ac yn debygol wedi'i gosod fel diolchgarwch am Adfer y Frenhiniaeth a'r eglwys Anglicanaidd ar ôl cyfnod Cromwell
Wrth i chi archwilio'r eglwys, cadwch lygad am y pedwar pennau wedi eu cerfio mewn carreg ym mwa’r gangell, sef yr offeiriad, y mynach, y lleian a'r dyn hapus.
Trefesgob yw ‘Bishton’ yn Saesneg, yn darddiad o ‘Bishopstown’; am ganrifoedd lawer, roedd gan Esgobion Llandaf balas yn Nhrefesgob. Cafodd y palas ei ddinistrio yn y 15fed ganrif yn ystod y gwrthryfel dan arweiniad Owain Glyndŵr.
Oriau agor
Ar agor o doriad gwawr i'r cyfnos (y rhan fwyaf o ddyddiau).Sut i gyrraedd yno
Ar drafnidiaeth gyhoeddus
Ar feic
Yn y car
Credir bod y Ddraig Gymreig yn deillio o safon brwydr Cadwaladr.
Arddangosfa Trefesgob
Ymwelwch ag Eglwys Sant Cadwaladr bendigedig i ddarganfod hanes pentref Trefesgob, o’r Brenhinoedd Celtaidd a’r Ddraig Gymreig hynafol, hyd ddyfodiad y rheilffyrdd a’r gwaith dur.