Ewch i lawr i Wlyptiroedd Casnewydd ychydig cyn iddi nosi yn yr Hydref neu'r Gaeaf a gallech weld un o’r arddangosfeydd mwyaf ysblennydd natur – cawod o ddrudwy.
Cawod o Ddrudwy, Gwlyptiroedd Casnewydd
Wrth i'r haul fachlud, daw heidiau o ddrudwy at ei gilydd i glwydo am y nos yn y corslwyni. Cyn iddynt swatio am y noson, mae'r adar yn ffurfio cwmwl troellog, yn gwibio ac yn plymio gyda’i gilydd. Mi allai haid o un neu ddau gant o adar gynyddu'n gyflym i filoedd, ac yna degau neu gannoedd o filoedd, wrth i fwy a mwy o adar ymuno â'r gawod, wedi'u denu gan yr arddangosfa o'r awyr. Y gawod fwyaf a gofnodwyd erioed yn Shapwick Heath yng Ngwlad yr Haf, oedd tua 6 miliwn o adar!
Er gwaethaf y niferoedd enfawr, mae'r adar yn llwyddo i hedfan heb daro ar ei gilydd. Mae pob drudwy yn dilyn y chwe aderyn sy'n hedfan agosaf ato. Wrth i un newid cyfeiriad, felly mae'r lleill o'i gwmpas yn dilyn yr un trywydd, ac mae'r symudiad yn crychu drwy'r cwmwl o adar, gan greu patrymau cymhleth a chyfnewidiol.
Ar ôl sawl munud, daw'r arddangosfa syfrdanol i ben yn sydyn wrth i'r drudwy ddisgyn yn sydyn i'r corslwyni i glwydo.
Ond pam maen nhw'n perfformio'r sioe syfrdanol hon? Credir bod yr arddangosfa o'r awyr yn gweithredu fel arwyddbost enfawr, gan ddenu'r holl ddrudwy yn yr ardal i heidio gyda'i gilydd. Unwaith gyda'i gilydd, mae'r llu chwyrlïol o adar yn ei gwneud hi'n anodd i ysglyfaethwyr, fel hebog tramor, dargedu adar unigol. Yna mae'r adar yn clwydo gyda'i gilydd er mwyn diogelwch a chynhesrwydd.
Ar un adeg, roedd cawod o ddrudwy yn olygfa gyffredin dros lawer o ddinasoedd y DU, ond yn bryderus, mae niferoedd yr aderyn deniadol hwn wedi disgyn dros y blynyddoedd diwethaf.
Mae'r flwyddyn 2021 yn nodi can mlynedd ar hugain ers marwolaeth drasig Louisa Maud Evans.
Mae pobl wedi bod yn croesi Aber Hafren ers miloedd o flynyddoedd. Hyd nes datblygu ffyrdd, rheilffyrdd a chamlesi o safon, yn aml dyma'r ffordd gyflymaf o gludo pobl, anifeiliaid a nwyddau dros gryn bellter.
Yn 2019, ar ôl absenoldeb o dros 200 mlynedd, gwelwyd adar y bwn yn bridio ar Wastadeddau Gwent unwaith eto.
Mae rheolaeth dŵr ar y Gwastadeddau yn dibynnu ar system ddraenio gymhleth sy'n ymestyn am dros 1500km, gyda rhai rhannau tua 2000 o flynyddoedd oed.
Mae gwirfoddolwyr y Gwasanaeth Ymchwil a Thrawsgrifio (RATS) wedi bod yn gweithio'n ddyfal yn datgelu gwybodaeth archif anhygoel am Wastadeddau Gwent. Dyma’r gwirfoddolwr Cath Davis i ddatgelu popeth am nodwedd bwysig ar Wastadeddau Gwynllŵg.
Y tu hwnt i'r morglawdd mae anialwch gwlyb o forfeydd heli, fflatiau llaid a llethrau tywod, a dyfroedd anferth yr Aber Afon Hafren, sy’n llwythog o silt.
Adeiladwyd eglwys fach blwyf y Santes Fair Magdalen yn gynnar yn y 15fed ganrif ar ôl i’r eglwys ym Mhriordy Allteuryn, a oedd hefyd yn gwasanaethu’r plwyf, gael ei dinistrio gan storm yn 1424.
Mae cysylltiad agos rhwng hanes eglwys y Santes Fair, Trefonnen, a adnabyddir yn lleol fel “Eglwys Gadeiriol y Rhostiroedd”, â'r Priordy Benedictaidd canoloesol cyfagos yn Allteuryn.
Yn ystod ei hanes maith, cysegrwyd eglwys blwyf y Redwig i sawl sant gwahanol; Santes y Forwyn Fair cyn 1875 a chyn hynny Sant Mihangel yr Archangel.
Yn 1830, gorchmynnodd Comisiynwyr Carthffosydd arolwg o Wastadeddau Gwent, i gofnodi ffiniau caeau, ffosydd draenio ac amddiffynfeydd môr.
Ymweld â Gwlyptiroedd Casnewydd
Gwarchodfa Natur Gwlyptiroedd Cenedlaethol Casnewydd, RSPB Gwlyptiroedd Casnewydd, Trefonnen, NP18 2BZ.
OS Grid Ref: ST 334 834
Gwefan