“Doedd gennym ni ddim byd ond roedden ni’n hapus."

- Kath Johnson, merch fferm

Mae Kath Johnson yn paentio llun graffig o fywyd ar y Gwastadeddau: “Roedd yn fwy o gymuned bryd hynny, yn doedd. Roeddech chi’n adnabod pawb a welsoch chi.”

Arweiniodd ei theulu fodolaeth gwneud-y-tro-a-thrwsio ynghyd â danteithion annisgwyl fel gwrando ar ruo llewod yn y nos. “Roedd gan Mrs Maybury Sw Whitson. Roedd hi'n ddynes hyfryd. Pe bai anifail yn marw ar y fferm, fe’i rhoddodd i’r llewod hynny. ”

Pan basiodd yr arholiad mynediad i Ysgol Ramadeg Cas-gwent, teithiodd Kath i'r ysgol mewn fan stoc cymydog. “Rhoddodd Mr Jones feinciau yng nghefn y fan, oherwydd ei fod yn gyrru lloi i’r farchnad ynddo hefyd”.

Daeth argyfwng teuluol ag anlwc i'w huchelgeisiau. “Ro’n i eisiau bod yn blismones, ond cafodd Dad drawiad ar y galon felly gadewais yr ysgol yn 16 oed ac rydw i wedi bod ar y fferm byth ers hynny.” Nid yw’n difaru dim, gan gofio nosweithiau teuluol yn chwarae cardiau yng ngolau’r lamp Tilly, diwrnod golchi dyddiau Llun a nosweithiau bath y Sul, “fi yn gyntaf, yna fy mrodyr, yna ewythr, Dad ac yn olaf Mam.”

Roedd y tir yn cael ei reoli â llaw yn bennaf, gan gribinio'r rhewynau, impio rhosod gardd ar wrychoedd gyda raffia a chlai, a dal llyswennod â pholion ffa fel gwiail pysgota. “Sut alla ddweud? Doedd gennym ni ddim byd, ond roedden ni’n hapus.”

Bywyd ar y Lefelau